Ervaringsdeskundige Roy Straatmans

'Kwetsbare mensen moeten weten dat er hulp voorhanden is'

‘Een wooncirkel laat kwetsbare mensen meedoen in de buurt’

Volgens ervaringsdeskundige Roy Straatmans is het perspectief van mensen die in de problemen zitten of daarvan aan het herstellen zijn, vaak totaal anders dan wat beleidsmakers voor ogen hebben. “Wat voor de gemiddelde persoon vanzelfsprekend is, is dat niet voor kwetsbare mensen. Laat die gedachtes daarover dus los”, maant hij professionals.

Roy is erg actief in het Amsterdamse sociale domein. Hij is onder andere projectmanager bij SLICKS (Stichting Landelijk Info Centrum Kansspel Spelers), lid van de Raad van Kansspel Spelers en zit aan tafel bij het Groot MO-GGz Overleg (zie kader). Ook zet hij zijn ervaringen als ex-dakloze en ex-gokverslaafde in om te helpen bij het vormgeven van de wooncirkels in Amsterdam.

Niets is meer vanzelfsprekend

De discrepantie tussen de belevingswereld van kwetsbare mensen en die van hulpverleners illustreert hij met dit waargebeurde voorbeeld: “Een vriendin van me met een kind heeft jarenlang met zo’n veertig zorgprofessionals te maken gehad. Ik ben lange tijd voor haar bezig geweest om kindgebonden budget en kinderbijslag te regelen. Ik was heel blij toen me dat lukte - met terugwerkende kracht zelfs. Maar tegelijkertijd was ik eigenlijk ook heel boos. Waarom had geen énkele van die zorgverleners deze vriendin op de mogelijkheid van die toeslagen gewezen? Omdat het voor hen vanzelfsprekend was dat je die aanvraagt. Ze hadden er dus helemaal niet aan gedacht om haar daarop te wijzen. Maar als je diep in de problemen zit, dan is er in je hoofd geen ruimte meer voor iets anders. Dan is niets meer vanzelfsprekend.”

Gevoelig voor gokken

Nog een voorbeeld uit de praktijk. Roy is dakloos geweest en gokverslaafd. Uit eigen ervaring weet hij dat daklozen meer dan gemiddeld gevoelig zijn voor gokken. “Zorgprofessionals en beleidsmakers begrijpen vaak niet waarom iemand zijn laatste geld uitgeeft aan alle mogelijke loterijen waar die op dat moment geld voor heeft in plaats van aan eten. Maar ze zitten in de hoek waar alle klappen vallen, dus erger kan het toch niet worden. Met zo’n kraslot, of door op een andere manier te gokken, kopen ze hoop.” Wat Roy duidelijk wil maken: mensen zijn niet rationeel. Daar moet je rekening mee houden als je mensen wilt helpen.

Verbindingen leggen

Hoe kan een wooncirkel inspelen op de behoeftes van kwetsbare mensen en de buurt, volgens Roy? Samen met onder anderen gebiedsmakelaar Paul Chin en HVO-Querido-locatiemanager Marion van den Boor zit Roy in een werkgroep in de H-buurt in Zuidoost. “Daar zijn we op wijksafari gegaan om te kijken wat er nu al aan opvang en mogelijkheden zijn en hoe we tot een wooncirkel kunnen komen. Er is daar heel veel informele hulp, bijvoorbeeld vanuit kerken en groepen van mensen met een gedeelde nationaliteit. Daar willen we verbindingen leggen, maar door corona is dat op een laag pitje gezet.”

De ideale wooncirkel

“Hoe een wooncirkel er idealiter uitziet? In Amsterdam is afgesproken dat zo'n 30 procent van de vrijkomende sociale huurwoningen naar kwetsbare mensen gaat”, weet Roy. “Dat betekent nogal wat voor een buurt. Een wooncirkel kan ervoor zorgen dat de buurt deze mensen kan opvangen. Door professionele begeleiding, bijvoorbeeld. Door activiteiten voor deze mensen te organiseren. Door ze kennis te laten maken met andere buurtbewoners.”

De hamvraag

Ook ziet Roy een rol weggelegd voor wooncirkels om eenzaamheid tegen te gaan. “Je kunt ervoor zorgen dat mensen weer meedoen, dat ze zich weer gehoord voelen. Idealiter weet een wooncirkel het zorgaanbod en de zorgvraag bij elkaar te brengen. En ervoor te zorgen dat alle buurtbewoners bekend zijn met de mogelijkheden van de sociale basis. De hamvraag daarbij is altijd: hoe doe je dat? Voordat ik dakloos raakte, had ik er geen idee van dat er in Nederland altijd een maatschappelijk vangnet is. De eerste stap is dus publiciteit. Kwetsbare mensen moeten weten dat er hulp voorhanden is.”

Bij de hand nemen

Roys ideaalbeeld is dat kwetsbare nieuwelingen in de buurt op sleeptouw worden genomen door iemand met gelijksoortige ervaringen of door een sleutelfiguur uit de buurt. “Samen aan de wandel op zoek naar mogelijkheden om de nieuwe buurtbewoner aansluiting te laten vinden met zijn buurt en buurtgenoten. Iedereen heeft kwaliteiten. Het zou zo maar kunnen dat de nieuwe buurtbewoner, als die zijn draai heeft gevonden, zélf een rolmodel of zelfs een sleutelfiguur of ambassadeur voor de wijk kan worden. Dan zie je de wooncirkel in optima forma.”

Veel zelfmoord onder gokverslaafden


Uit eigen ervaring weet Roy hoe destructief een gokverslaving is: “Gokverslaafden die down de drain gaan, geven alle hoop op leven op. Ze kennen de maatschappelijke opvangmogelijkheden niet. Het zelfmoordpercentage onder gokverslaafden is dubbel zo hoog als bij andere verslavingen. Een serieus probleem, dus. Bovendien brengen zelfmoord en zelfmoordpogingen hoge maatschappelijke kosten met zich mee: volgens de maatschappelijke prijslijst kost een zelfmoordpoging gemiddeld 5.000 euro. En een suïcide gemiddeld zelfs meer dan 20.000 euro.”

 Groot MO-GGz Overleg

Het Amsterdamse Groot MO-GGz Overleg is eind 2008 gestart. Het wil de onderlinge samenwerking tussen belangenorganisaties en cliëntenraden van instellingen uit de maatschappelijke opvang en/of geestelijke gezondheidszorg uitbreiden en verstevigen. Bovendien wil het cliëntparticipatie in het beleid versterken.


Inmiddels is het Groot MO-GGz Overleg uitgegroeid tot een onafhankelijk stedelijk platform voor collectieve belangenbehartigers in de openbare geestelijke gezondheidszorg. Het is onder andere gesprekspartner van de gemeente. Daarmee levert het overleg een cruciale bijdrage in het bevorderen van de (maatschappelijke) participatie van Amsterdammers, die behoren tot de zogenaamde (O)GGz Groep.


Lees hier meer over het Groot MO-GGz Overleg