Geschiedenis van de Kinkerbuurt, deel 1

Van polder tot stadsdeel

Woningnood is van alle tijden. Ook halverwege de 19e eeuw was er dringend behoefte aan stadsuitbreiding. De stad hield op bij de Singelgracht (langs de huidige Nassau- en Stadhouderskade). Het omliggende land bood kansen. Vanaf 1877 krijgt onder andere de Kinkerbuurt langzaam maar zeker vorm.

Amsterdam in 1867

Amsterdam in 1867 (Kaart: Stadsarchief Amsterdam)

Ondanks de woningnood, komt de bouw van de Kinkerbuurt maar moeizaam op gang. Een uitbreidingsplan sneuvelt in 1868 in de gemeenteraad. De gemeente zou grote stukken land van particuliere eigenaren moeten kopen. Het stadsbestuur voelt daar niet veel voor.

Jacob van Lennepstraat

In 1877 wordt een aangepast plan wel goedgekeurd. De Jacob van Lennepstraat wordt aangelegd. Maar de verbinding van het nieuw te ontwikkelen stadsdeel met de bestaande stad is slecht. Daarom is er weinig belangstelling voor nieuwbouw. In 1879 staan er nog maar twaalf huizen in de nieuwe straat.

Een deel van de Kinkerbuurt op een kaart uit 1889. De grens tussen de gemeente Amsterdam en de toenmalige gemeente Nieuwer-Amstel (links) is goed te zien. (Kaart: Stadsarchief Amsterdam)

Bruggen

Pas als er bruggen liggen en de stad beter bereikbaar is, komt het bouwen pas goed op gang.

De gemeente wil graag dat de stad bereikbaar blijft voor boeren en tuinders. Maar de Overtoomsevaart (begin 20e eeuw gedempt, en sindsdien de Overtoom) kan niet worden verbreed: de gemeente was niet erg vooruitziend en had de bouw van 9 nieuwe huizen langs de vaart toegestaan. Het nieuwe Jacob van Lennepkanaal brengt uitkomst.

Oude Kinkerbrug

In 1890 werd tussen de Elandsgracht en Kinkerstraat de Oude Kinkerbrug gebouwd in verband met de uitbreiding van de stad. (Foto: Stadsarchief Amsterdam)

Twee gemeentes

In 1883 gaat de gemeenteraad akkoord met een plan voor wat nu deels de Kinkerbuurt is. De straten krijgen namen van dichters en schrijvers.


Een deel van het nieuwbouwgebied ligt in de gemeente Nieuwer-Amstel. De straten daar krijgen de toevoeging ‘verlengde’. Tot 1896, als Amsterdam de gemeente Nieuwer-Amstel opslokt, heb je daar bijvoorbeeld de Verlengde Kinkerstraat en de Verlengde Borgerstraat.

Kinkerstraat rond 1906

De Kinkerstraat rond 1906. (Foto: Stadsarchief Amsterdam)

Bellamybuurt

Vanaf 1887 ontstaat de Bellamybuurt. Dit is dan ook nog gemeente Nieuwer-Amstel. Dit wordt een buurtje met korte straatjes en dwarsstraatjes. En met lage huisjes en voortuintjes, die je nog steeds terugvindt in de Bellamystraat. De buurt heeft nog open riolen, met de nodige stank als gevolg.


In de nieuwe Bellamybuurt wordt niet alleen gewoond, maar er heerst ook veel bedrijvigheid. Er vestigen zich bijvoorbeeld een chocoladefabriek en klokken- en ijzergieterij. En allerlei ambachtslui zoals leerlooiers en timmermannen.

Bellamystraat in 1933

De Bellamystraat in 1933. (Foto: Stadsarchief Amsterdam)

Revolutiebouw

De kwaliteit van de woningen in het nieuwe stadsdeel is bedroevend slecht. Er zijn niet langer persoonlijke opdrachtgevers, maar er wordt gebouwd voor een anonieme markt. Dit revolutionaire proces komt als snel bekend te staan als ‘revolutiebouw’.

Borgerstraat 62

De gebrekkige fundering van Borgerstraat 62. (Foto: Stadsarchief Amsterdam).

De grondeigenaren lenen vaak duur geld. En hoe langer de bouw duurt, hoe langer zij rente moeten betalen. Dus wordt er snel en sober gebouwd. De kwaliteit van de woningen lijdt hieronder. In 1904 storten dan ook huizen aan de Da Costakade en in de Hasebroekstraat in. Tijdens de bouw!

Hasebroekstraat 1904

Een ingestort huis in de Hasebroekstraat, in 1904. (Foto: Stadsarchief Amsterdam)

Een jaar later stelt Amsterdam strenge eisen aan de bouw.

Chocolade in de Bellamystraat

‘De Jonge Caspar’ staat er in grote, sierlijke letters boven de deur van de Bellamystraat 91-93. Dit herinnert aan de chocoladefabriek Erven Caspar Flick die hier eens zat.


Caspar Flick bedacht in 1745 het flikje. Dat is een besuikerd rond chocolaatje of chocoladekoekje met een bolle en een platte kant.

Vanaf 1811 kwamen er namaak-flikjes op de markt. Droste maakt tegenwoordig flikjes zonder suiker erop.

Een verzamelkaartje van Erven Caspar Flick.

In 1904 storten huizen in. Tijdens de bouw!