Het verhaal van Rochdale: gebouwen door de tijd heen

Door de tijd heen

De uiteenlopende bouwstijlen laten zien hoe de ideeën over wonen veranderd zijn door de jaren heen. Ook de samenstelling van de huishoudens bleef niet hetzelfde.

1914

Vlietstraat

Amsterdam Zuid

1919

Saenveste

Amsterdam West

1923

Amstelveenseweg

Amsterdam Zuid

1954

Adèle Opzoomerstraat 

Amsterdam Nieuw-West

1954

De Verfdoos

Amsterdam Nieuw-West


fiets een

rondje

rochdale

      1960

Knijtijzerpanden 

Amsterdam Nieuw-West

1965

De Boelelaan 

Amsterdam Zuid

1967

Brandaris

Zaandam

                     2004

Bruggebouw

Amsterdam West

1974

Daalwijk

Amsterdam Zuidoost

                     2011

Lommerrijk

Amsterdam West

2016

Havenstraat

Zaandam

Van Beuningenstraat (1909)

Het woningcomplex Rochdale aan de Van Beuningenstraat was het eerste complex in Amsterdam dat is gebouwd door een woning­bouwvereniging. En dus niet door makelaar-aannemers die huizen alleen maar zagen als speculatieobjecten. Dat was lange tijd gebruikelijk voor arbeiderswoningen.

Het nieuwe blok is zorgvuldig ontworpen door een gerespecteerd architect: Van der Pek. Hij ontwierp bijvoorbeeld geen raamloze zij­kamertjes en bedsteden, maar aparte slaap­kamers en voor iedere woning een eigen privaat. 

Vlietstraat (1914)

De woningen aan de Vlietstraat zijn de eerste woningen die Patrimonium bouwde. In 2005 is Patrimonium opgegaan in Rochdale. Woningstichting Patrimonium is voortgekomen uit de Werkliedenvereeniging Patrimonium Amsterdam. Het bestuur van deze vakbond wilde wat doen aan de erbarmelijke staat van de woningen waarin veel van hun leden genoodzaakt waren te leven. De woningstichting werd het fundament voor een christelijk-sociale beweging met een brede taakopvatting. De huizenblokken van Patrimonium werden al snel centra van protestants leven.

Saenveste (1919)

De uiteindelijke bouwkosten van Saenveste aan de Zaanstraat in Amsterdam waren meer dan drie keer zo hoog dan oorspronkelijk begroot. In plaats van 615.000 gulden heeft Woningstichting Patriomonium (in 2005 opgegaan in Rochdale) 2.100.000 gulden aan dit woningbouwproject uitgegeven.

In 2011 heeft Rochdale het hele complex ingrijpend gerenoveerd. Het is aan de buitenkant teruggebracht in de originele staat. Van binnen zijn de woningen helemaal vernieuwd.

Amstelveenseweg (1923)

Het woningcomplex aan de Amstelveenseweg tussen de Olympiakade en de Stadionweg is het resultaat van ongelukkige keuzes en noodgedwongen bezuinigingen. Het oorspronkelijke ontwerp was namelijk veel uitbundiger. Op alles moest tijdens het bouwproces worden bezuinigd. Een van de meest opvallende aanpassingen aan het ontwerp is het vervangen van de puntdaken door platte daken. De typische Amsterdamse Schoolstijl bleef echter behouden. In 2015 heeft Rochdale het complex grondig gerenoveerd en is de gevel zo veel mogelijk in oorspronkelijke staat teruggebracht.

De Verfdoos (1954)

Toen de Verfdoos in 1954 werd opgeleverd, was het een revolutionair gebouw: het was niet zoals gebruikelijk uit baksteen opgetrokken, maar uit beton. Bovendien waren het ook de eerste doorzonappartementen in Amsterdam. Daarnaast had de architect heel eigenwijs de woningen een stuk groter gemaakt dan de toen geldende voorschriften voor sociale woningbouw toelieten: zo’n zeventig vierkante meter. In 2010 is een grondige renovatie afgerond. Bij de bouw was op de achterzijde bezuinigd. Tijdens de renovatie zijn daar glazen trappen- en lifthuizen toegevoegd, die toegang bieden tot de galerijen.

Fietsen langs bijzondere woningbouwcomplexen

Deze fietsroute (16 km) leidt langs een paar bijzondere Amsterdamse gebouwen.

Knijtijzerpanden (1960)

De Knijtijzerpanden in Amsterdam Nieuw-West staan in de top 100 van naoorlogs erfgoed in Amsterdam. Ze zijn om verschillende redenen uniek. De hogere blokken aan de Jan Evertsenstraat vormen een geheel met de lagere panden rond open hoven die daarachter liggen. Samen passen ze naadloos in de tuinstadstructuur die stedenbouwkundige Van Eesteren voor ogen had voor deze naoorlogse wijk. In de hogere panden ontwierp architect Knijtijzer appartementen voor alleenstaanden. Dat was bijzonder voor die tijd. In 2014 is een grondige renovatie afgerond. Daarbij is het comfort in de woningen enorm toegenomen.

De Boelelaan (1965)

Twintig jaar na de Tweede Wereldoorlog wilde men de woningnood eindelijk eens oplossen. Daarom werden in de jaren zestig door het hele land in hoog tempo lange woonblokken gebouwd. Daarbij ging het vooral om functionaliteit en was er weinig aandacht voor architectuur, laat staat dat de gebouwen moesten passen in hun omgeving. De flat aan De Boelelaan, ter hoogte van station Amsterdam-Zuid, is daar een voorbeeld van. In 2014 is het complex grondig gerenoveerd. Tijdens de renovatie zijn onder andere alle woningen een stuk energiezuiniger gemaakt en zijn er op de eerste verdieping tachtig studentenwoningen verwezenlijkt.

Lommerrijk (2011)

De bewoners van Lommerrijk vinden de kleur en vorm van hun woonblok prachtig. Ze zijn vooral te spreken over de besloten binnentuinen met een groot speelplein waar zij op uitkijken. Wat hen ook bevalt, zijn de indeling, de ruimte en het vele licht in hun huis. Lommerrijk maakt deel uit van de vernieuwing van de Kolenkitbuurt in het Amsterdamse Bos en Lommer. In 2009 was dit nog de grootste probleembuurt van Nederland. Sindsdien hebben Amsterdam en woningcorporaties alles uit de kast gehaald om de buurt te verbeteren. En met succes.

Daalwijk (1974)

De Daalwijkflat is één van de weinige flats in de Bijlmermeer die niet is gesloopt, maar gerenoveerd. De bouw van de Bijlmermeer startte eind 1966. Het idee van de hele wijk was een strikte scheiding van wonen, werken en recreëren. De bedenkers van de Bijlmermeer zagen deze wijk als dé wijk voor de moderne mens. Maar de praktijk pakte anders uit: de Bijlmer stond al snel bekend om de vele sociale problemen. In de jaren negentig werd een omvangrijke vernieuwing in gang gezet. Veel hoogbouw werd gesloopt en vervangen door laagbouw. Daalwijk is deels behouden. Er wonen nu onder andere studenten en, tijdelijk en onder begeleiding, vluchtelingen.

Havenstraat (2016)

Wel of geen dakkapellen? Die vraag zorgde voor veel onenigheid met de bewoners van de Havenstraat in Zaandam. In 2016 zijn hier 25 nieuwe sociale huurwoningen opgeleverd. Die maken deel uit van een omvangrijk sloop-nieuwbouwprogramma in de buurt. De funderingen van veel oude woningen waren er slecht aan toe. De nieuwe woningen passen in het straatbeeld. Het zijn relatief kleine woningen met twee bouwlagen. De Havenstraatbewoners zagen graag dakkapellen, omdat die zo karakteristiek voor de straat zouden zijn. De architect meende echter dat die pas in de loop der tijd zijn gebouwd. Als compromis heeft Rochdale de bewoners een dakkapel aangeboden, maar dan wel deels voor eigen rekening.

Bruggebouw (2004)

Sinds 2004 verbinden twee bruggebouwen over de A10 de twee delen van Bos en Lommer. In het gebouw aan de zuidkant is het hoofdkantoor van Rochdale gevestigd. Beide panden zijn met hun opvallende uitstraling goed herkenbaar vanaf de ringweg. Het meest in het oog springend is de zichtbare draagconstructie van stalen balken. Voor voetgangers die over de brug lopen, vormen de gebouwen een logische voortzetting van de bebouwing van de Bos en Lommerweg.

Adèle Opzoomerstraat (1953)

De Adèle Opzoomerstraat ligt in de Lodewijk van Deysselbuurt in het Amsterdamse Slotermeer (Nieuw-West). Het is een typisch naoorlogs complex. In die tijd van woningnood bouwde men vooral veel. Kwaliteit stond niet voorop. Toch was er bij dit complex ook aandacht voor het uiterlijk. De kozijnen met diagonale stijlen in de trappenhuizen, de ronde raampjes op de begane grond en de typische balkons geven het complex een prettig aanzicht. Anno 2017 is de Lodewijk van Deysselbuurt een vernieuwingsgebied. In overleg met de bewoners wordt gekeken hoe de kwaliteit van de woningen kan worden verbeterd. Naar verwachting starten de eerste werkzaamheden in 2018. De vernieuwing van de hele buurt zal een aantal jaren duren.

Brandaris (1967)

Flatgebouw de Brandaris maakte deel uit van de oplossing voor de woningnood. Die was groot in het naoorlogse Nederland. In Zaandam werden grote nieuwe woonwijken aangelegd: Poelenburg, Peldersveld en Kogerveld. Eind jaren zestig verscheen in Peldersveld hoogbouw. Vijf flats van veertien verdiepingen: Brandaris, Pharus, Perim, Noordwachter en IJdoorn.

De Brandaris, Pharus en Perim zijn in een uitgetrokken Z-vorm gebouwd; een middenstuk met aan weerszijden een geknikte zijvleugel. Alle woningen zijn opgebouwd rondom de centrale hal. Daar kwamen alle kamers op uit. Bovendien hebben ze een ruim balkon over de volle breedte van de woning. In de loop der jaren zijn de flats gemoderniseerd. Ook hebben ze niet meer allemaal dezelfde kleur. Daardoor zijn ze beter van elkaar te onderscheiden.