Vlakbij de Schinkel en verscholen achter het Havenstraatterrein in Zuid, staat een kroonjuweel van de volkshuisvesting. Het wooncomplex 'De Vlietstraat' uit 1913 wordt in de komende jaren door Rochdale in oude luister hersteld.

“Dit complex heeft nog niet de waardering die het zou moeten hebben,” zegt Eric Kurpershoek, adviseur strategie bij Rochdale. En dat is misschien ook niet zo vreemd want het woongebouw waar Kurpershoek het over heeft, staat op een plek waar de meeste Amsterdammers vrijwel nooit komen. Het naastgelegen Havenstraatterrein, bekend van de oude tramremise en het trammuseum, is nu nog een rommelig bedrijventerrein waar stapje voor stapje ook al steeds meer woningen verrijzen. In de komende jaren staat er nog veel meer te gebeuren als de gemeente alles rondkrijgt om in het gebied zo'n 500 woningen te bouwen. Het woningomplex 'De Vlietstraat' van Rochdale komt dan ook voor meer mensen beter in het zicht. En het komt dan ook mooi uit dat het gemeentelijke monument over een paar jaar in oude glorie hersteld wordt, zegt Ruud van der Star, die voor Rochdale de renovatie van het woongebouw organiseert.

Het wooncomplex 'De Vlietstraat' met oorspronkelijk 220 woningen is in 1913 gebouwd door Patrimonium, een van de woonstichtingen waar Rochdale uit is ontstaan. Bij de realisatie van het wooncomplex zijn een paar maatschappelijke ontwikkelingen van belang. Zo waren er duidelijke eisen gesteld in de woningwet van 1901 om meer 'gezonde woningen' te bouwen. Ook het sterk verzuilde Nederland, waarin iedere religieuze en politieke stroming haar eigen onderwijs en vakbonden had, speelde mee. Iedere bloedgroep wilde zich namelijk ook profileren met de bouw van woningen. Aangezet door de hoge huren in Amsterdam van destijds, wilde Patrimonium, dat in 1911 was opgericht, meteen een visitekaartje afgeven. “Het was niet alleen het eerste complex van Patrimonium, maar ook een voor die tijd enorm complex, met ruime woningen die zelfs met behang werden opgeleverd,” zegt Kurpershoek, “en dat maakte indruk want van heinde en verre, vanuit Groningen of Rotterdam, kwamen mensen kijken naar dit staaltje protestant christelijke volkshuisvesting.” Het was duidelijk dat men trots was op het ontwerp van de architecten Ingwersen en Kuipers. Opvallend is het torentje in Renaissancestijl op het gebouw, op de hoek van de Vaartstraat en de Baarsstraat, dat doet denken aan het paleis op de Dam. Daar is dan ook een plaquette met de naam van de woonstichting ingemetseld. Kurpershoek: “In de begintijd had het gebouw meteen status. Veel vooraanstaande lieden uit de protestantse zuil woonden in het gebouw. De redactie van het tijdschrift 'De Christenvrouw' was gevestigd op Vlietstraat nummer 4.”

'Een vroolijk, echt Hollandsch vertoon'

De pers was ten tijde van de oplevering van het wooncomplex 'De Vlietstraat' positief over het nieuwe woongebouw, zoals in het Nieuws van den Dag van 5 juli 1913 te lezen is: “Het geheele complex omvat een aantal van 60 huizen met 220 woningen. Het vormt een uitgestrekt langwerpig vierkant, dat ook naar het uiterlijk aangenaam aandoet. Het maakt dan ook niet den indruk van de bekende huizenkazernes. De bouwmeesters hebben het silhouet verlevendigd door de huizen groepsgewijze op te trekken, tot twee en tot drie verdiepingen. De hier en daar aangebrachte gekleurde luiken breken de lange gevelrij en geven het geheel een vroolijk, echt Hollandsch vertoon. Ook de ligging van de stichting was zeer voordeelig,' want in verschillende richting heeft men een prachtig uitzicht over het wijde land en den kronkelenden Schinkel. Juist op de hoogste verdiepingen, in de goedkoopste woningen, zijn de mooiste vergezichten.”

Sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw is van het protestantse karakter niet veel meer over. De verzuiling kwam in die periode ten einde en sindsdien is alleen van de architectuur het oorspronkelijke gedachtegoed nog af te lezen. En juist die wordt in de komende jaren weer in oude luister hersteld. Van der Star: “Eind jaren zeventig is het gebouw voor het laatst opgeknapt en nu is het weer toe aan renovatie. Dat moment willen we gebruiken om de plastic kozijnen te verwijderen en originele details die in de loop der tijd zijn verdwenen weer terug te brengen. Mogelijk komen ook de luiken weer terug.” Met de bewoners wordt al enige tijd overlegd over de renovatie, het voorbereiden van mogelijke aansluiting in de toekomst van de woningen op duurzame energie (warmtenet)en het splitsen van grotere woningen die tijdens de laatste renovatie juist zijn samengevoegd. Alle woningen blijven betaalbaar; veruit de meeste blijven sociale huurwoningen, een deel willen we verhuren in het middensegment. Hoe we dat kunnen doen is onderwerp van gesprek met de bewoners.” Van der Star zegt dat Rochdale voor deze gesprekken de tijd wil nemen. “Na renovatie kan het gebouw weer 40 jaar mee, maar het renovatieproces vraagt wel wat van iedereen.”

Als alles voorspoedig en volgens de voorlopige planning verloopt dan zou de renovatie in het eerste kwartaal van 2022 van start kunnen gaan. Na de renovatie van het gebouw wordt ook de groene binnentuin, een combinatie van privétuinen en een 'kijktuin', opgeknapt. Hij is ook al met de gemeente in gesprek over het opknappen van de openbare ruimte in de omgeving, die een stuk aantrekkelijker kan. Dat is wat de kroonjuweel van de volkshuisvesting aan 'den kronkelenden Schinkel' verdient.